Møkstrafjordøyane

I Møkster- og Selbjørn-området finst det restar både etter ei rundt 490 millionar år gammal havbotnskorpe og avsetjingane oppå denne skorpa. Sjølve havbotnskorpa, som i hovudsak er gjord av gabbro og grønstein, er berre å sjå på dei små øyane og holmane mellom Lunnøya og Selbjørn. Avsetjingane oppå skorpa er bevarte på Selbjørn og andre øyar i området, mellom anna Litla Kalsøy. Dei finst her att som kalksilikat og marmor i veksling. Opphavleg vart dei avsette oppå skorpa som lag på lag med leire og kalk.

Kalksilikatlaga er omdanna leirstein. Somme av dei opphavlege leirlaga som seinare vart til leirstein og kalksilikat, var uvanleg rike på grunnstoffet bor, eit stoff som finst i område med undersjøisk vulkanisme. Då gabbro og granitt trengde inn i og delvis smelta leirsteinane, kunne det derfor veksa store og prektige krystallar av det borrike mineralet turmalin. Turmalinkrystallane er heilt svarte, på grunn av det høge innhaldet av jern. Desse krystallane er funne i ei rekkje granittgangar i området.

Mønsteret i kalksilikatbergarten kan bli nokså spesielt og dekorativt. Han er lett å polera og kan handsamast med syre, dersom ein ønskjer ein pyntestein frå dette området.

Marmoren vart danna ved samankitting av kalkskal frå tallause små organismar som levde i eit forhistorisk hav ein gong i ordoviciumtida. Finaste og reinaste marmoren finst på Salthella, der det òg har vore marmorbrot. Andre stader kan marmoren ha ei rustbrun overflate på grunn av mineralet grafitt. Grafitten er omskapt frå kol og olje, som igjen stammar frå dyra som levde inne i kalkskala. Truleg var det altså olje i berggrunnen i Austevoll ein gong i tida.