Kræmmerholmen fotografert tidleg på 1900-talet. Til venstre ligg stova med prestekammers og eldhus (foto: O. Schumann Olsen, eigar: Universitetsmuseet i Bergen).
EIT HISTORISK MILJØ
Kræmmerholmen er ein av dei gamle, privilegerte handelsstadene. Frå 1600-talet gjekk all handel på Vestlandet føre seg i Bergen, og bøndene måtte reisa til byen for å selja produkta sine og kjøpa det dei trong. I Bergen byprivilegium av 1702 fekk kjøpmennene i byen løyve til å oppretta «Kremmerleier paa landet». Eigaren måtte ha borgarskap i Bergen, og handelsstaden skulle styrast av ein gesell. På denne måten fekk byen økonomisk kontroll med dei som budde i distrikta, og ikkje minst, med oppkjøp og sal av fisk.
På slutten av 1700-talet var Kræmmerholmen mellom dei handelsstadene som hadde størst omsetnad i Nordhordland, først og fremst på grunn av fiskehandelen. Fedje var eit viktig fiskevær på kysten. Hit kom fiskarar frå vidt omkring i sesongane. Christopher Kahrs, ein av Bergens rikaste kjøpmenn, kjøpte Kræmmerholmen i 1799. I tillegg til sjølve handelsstaden åtte han heile Fedje, med 34 oppsitjarar og alle hus, dessutan Rongevær, Toftegård og handelsstaden Kjelstraumen i Austrheim.
Den gamle hovudbygningen på Kræmmerholmen er bygd på 1700-talet. Her var det stove, kjøkken og kammers for kjøpmannen, og ei krambu bygd til i vinkel. Søraust for hovudbygningen ligg tuftene etter ei stove med «prestekammers» og eit eldhus.
I 1842 kom det ny handelslov, og det vart slutt på dei privilegerte handelsstadene. Dei gjekk etter kvart over til å verta reine landhandlar. I 1880-åra tok handelen på Kræmmerhomen slutt. Den gamle gjestgjevarstaden og sjøhusa vart tidlegare open for publikum med restaurant og overnattingsstader, men er no i privat bruk.
Andersen, K. (1990) Handelsstedet Kræmmerholmen. Fortidsvern, 1990(2), 22-24.
Munksgaard, J. H. og Irgens, K. (1976-1977) Kræmmerholmen: et vestnorsk kremmerleie. I: Foreningen til norske fortidsminnesmerkers bevaring, Årbok. Oslo, Foreningen, s. 53-60.
Bli med tilbake til middelalderen!
Via PC eller mobil kan du oppleve Bergen slik byen kan ha sett ut ca. 1320. Du kan studere de vakre bygningene som nå er gjenskapt digitalt. Noen steder kan du ta turen inn og bevege deg fra rom til rom. Til hver lokalitet er det presentert utfyllende informasjon.
Bergen Anno 1320 er et prosjekt i regi av Middelalderklyngen, og er et samarbeid mellom Bergen kommune ved Byantikvaren i Bergen, Arkikon og Universitetet i Bergen. Prosjektet er støttet av Riksantikvaren.
De digitale visualiseringene er basert på tverrfaglig forskning, og en rekke forskere fra ulike institusjoner har bidratt med sin kunnskap om middelalderens Bergen. Vi ønsker å rekke en stor takk til både uavhengige fagpersoner og til forskere fra Universitetet i Bergen, NIKU, Riksantikvaren, Bymuseet i Bergen og Vestland fylkeskommune.
Les mer om prosjektet «Bergen Anno 1320» her.
Universitetet i Bergen
