Universitetet i Bergen
For oss tykkjest røysane i Hystadmarkjo liggja ulagleg til, bortgøymde som dei er i utmark og overgrodde av lyngtorv og kratt. Men den tid dei vart bygde, som minnesmerke over avlidne, stod sjøen eit par meter høgare enn i dag. Myrdraget mellom Valevågen og Mjelkevika var då eit sund med holmar utanfor. På begge sider av sundet låg røysane, lett synlege for den som fór framom i båt.
Somme av dei er skadde ved plyndring eller omroting. Funna er heller få, for i det fuktige vestlandsvêret vert lite av gravgodset bevart i slike porøse røysar.
Nokre av røysane i Hystadmarkjo har vorte brukte til gravlegging fleire gonger. I ei av dei er det funne heile fem steinkister frå bronsealderen. To tusen år seinare vart Hystadmarkjo på ny gravstad; som kolerakyrkjegard.
