Publisert: 12.08.2015 | Forfattar: Arve Tvede
Prestegardsalleen under storflaumen 28. september 1917. (Per Braaten)
150 ÅRS KAMP MOT FLAUM
Hadde naturen fått råda, er det rekna ut at ein såkalla hundreårsflaum ville auka vasstanden i Vangsvatnet til 7,4 meter over normal lågvasstand. Store delar av Vossavangen ville då stått under vatn. Under storflaumen i oktober 1918 fekk alle husa langs Vangsgata vatn i kjellarane, og prestegarden stod for det meste under vatn. I eit grisehus steig vatnet over øyro på grisane. Dei skreik i kor – koret vart høyrt, og dei slakteferdige grisane vart frakta til tørt land, flytande på flesket.No er den verste flaumfaren avverja – det tronge utløpet ved Bulken er utvida. Alt i 1854 sende Søndre Bergenhus Amt den første søknaden til Kanalvesenet (NVEs forgjengar) om å få senka Vangsvatnet. Vel ti år seinare vart arbeidet påbyrja, men tiltaka viste seg å ikkje vera tilstrekkelege under store flaumar. I dei neste hundre åra vart det stadig lansert nye planar, som fekk tommelen ned. Ein var redd for at eit inngrep berre skulle skyva problema nedover i Vosso. I 1990 kom den endelege planen på bordet: Utløpsområdet ved Bulken skulle stabiliserast med ein 50 meter brei steinterskel, med ei utforming som skulle sikra at vasstanden heller ikkje vart for låg i tørrvêrsperiodar. Elveløpet nedanfor skulle utvidast og gjerast djupare ved å sprengja bort 20 000 m³ fjell. Dette skulle gje plass til alt vatnet under dei verkeleg store flaumane. Planen vart gjennomført i 1991–93. Tiltaket var omstridt, og er det framleis. Ein del av uroa er knytt til kva for konsekvensar endringane kan ha for laksestamma i Vosso.
Hausten 2014 var det igjen storflaum i Vosso. Klokka 2 natta mellom 28 og 29 oktober vart det målt rekordvassføring ved Bulken, 802 m3/s. I Raundalselva ved Kinne, før innløpet til Vangsvatnet, var vassføringa enda høgare, 847 m3/s. Dette er og den største vassføringa som er målt i Hordaland. Flaumen gjorde stor skade i dei fleste elvene i indre Hordaland og Sogn. Utan utvidinga av utløpet av Vangsvatnet hadde skadane i Voss vorte mykje større. Ein noko spesiell skade fekk ein på Nortura sitt anlegg i Evanger, der over 5 tonn pinnekjøt måtte kasserast.
- Andersen, B. 1996. Flomsikring i 200 år. NVE.– S.142–143.
- NVE, 2015. Flommer på Vestlandet oktober 2014. NVE Rapport 11-2015
- Roald, Lars A., 2013. Flom i Norge. Bok frå Forlaget Tom&Tom
- Ullestad, E. 1998. Flaum. Gamalt frå Voss